View this site in English

Türkiye’nin batı sahilde, Klaros, Kolophon, Metropolis ve Ephesos’un da aralarında bulunduğu büyük arkeolojik sitlerin yakınında, iyi korunmuş ve neredeyse tümüyle keşfedilmeyi bekleyen bir antik kent olan Notion, arkeolojik araştırmalar için olağanüstü bir kaynaktır. Notion, Türkiye’nin Ege kıyılarının orta kesimi ile Yunan adalarından Sisam ve Sakız’ı kapsayan, kültürel kimlik değişimi konusunda çok eski bir geleneğe sahip doğal bir sınır bölgesi oluşturan antik İonia’dadır. Michigan ve Brown Üniversiteleri tarafından 2014’te Notion’da yeni bir arkeolojik araştırma projesi başlatıldı.

Biraz da günümüze ulaşmış klasik bir tapınağı ya da özgün bir  anıtı bulunmadığından olsa gerek,  Notion hiç bir zaman sistematik bir arkeolojik araştırmaya konu olmamıştır. Ancak, havadan görüntülerine bakıldığında, üzerinde çok sınırlı miktarda bitki örtüsü ve modern yapı barındıran Notion’un arkeolojik yüzey araştırması için alışılmışın dışında bir elverişliliğe sahip olduğu görülebilir. Notion Arkeolojik Yüzey Araştırması’nın öncelikli odak noktaları görünür kalıntıların haritalanması ve belgelenmesi, uzaktan algılama, jeofizik prospeksiyon, yüzey bulgularının toplanması ve incelenmesi ve uzun vadeli bir koruma ve yönetim planının geliştirilmesidir.

Bölgenin antikçağ tarihi esas olarak Yunan ve Roma dönemi yazılı kaynaklarından bilinmekle beraber, kentlerin ortaya çıkışı, imparatorlukların yükselişi ve çöküşü ve Hıristiyanlığın ortaya çıkışı gibi tarihsel olgulara ve bunların yanı sıra doğal ve antropojenik peyzaj değişikliği gibi diğer uzun vadeli süreçlere yerel halk ve toplulukların, ne biçimlerde tepki verdikleri hakkında öğrenilecek daha çok şey bulunuyor. Araştırmanın yoğunlaştığı dönem oldukça çalkantılı geçen, milattan önceki son birkaç yüzyıl ile MS 1. yüzyıl (Helenistik ve Erken Roma dönemleri), yani İonia ve komşu bölgelerindeki kasaba ve kentlerin çoğunun yeniden kurulduğu, yer değiştirdiği veya diğer topluluklara birleştiği (antikçağda sinoikism olarak bilinen bir süreç) bir dönemdir. Bu değişiklikler, bazen imparatorluk güçlerinin yönlendirmesi, bazen yerel nüfusun inisiyatifiyle gerçekleşti.

Notion, böyle bir deneyim sonucu çarpıcı bir değişim geçiren topluluklardan biriydi. Bugüne ulaşan haliyle Hales Nehri’nin doğu tarafında küçük bir koya bakan birbirinden ayrı iki burnun üzerinde kurulu kent ızgara planlıdır. Yazılı kaynaklar Notion’un tarihinin MÖ 6. yüzyıla kadar gittiğini gösterse de, şehir planı ve görülebilen kalıntıların orijinal yerleşiminin radikal bir şekilde genişlemesi ya da yerdeğiştirmesi  – sanal bir yeniden kuruluş – sonrasına ait olduğu açıktır. Nitekim, yüzeydeki  bol miktarda çanak çömlek, sit alanının büyük kısmında MÖ 2. yüzyıl öncesinde yerleşim olmadığını gösterir; orijinal kent muhtemelen limana ve Hales Nehri’ne daha yakındı ve günümüzde nehrin getirdiği siltin altında gömülüdür.

İlk araştırmaların şaşırtıcı bir sonucu, sit alanında 1. yüzyıl sonlarından itibaren seramik bulunmamasıdır. Bu daracık yerleşim penceresi gerçekten dikkat çekicidir, çünkü şehrin yeniden kurulması oldukça iddialı bir girişimdir. Yeni bir kentin oluşturulması için yerel peyzajın geçirmesi gereken radikal dönüşümlerden, doğal kaynaklara sahip olmayan bir site su sağlamak ve surların inşaatı ile yerleşim bölgelerinin teraslanması gibi  büyük altyapı projeleri için gerekli emeğin mobilize edilmesi için alınan tedbirlerden yüzey araştırması sayesinde artık haberdarız. Ancak bütün bu yatırımlara rağmen, yeni kent yalnızca birkaç yüzyıllık bir yerleşimin  ardından büyük ölçüde terk edilmiş olabilir. Diğer bir deyişle, Notion’un nihayetinde başarısız bir kentsel deney olduğunu görülüyor.

Notion Arkeolojik Yüzey Araştırması’nın asıl kapsamlı hedefi, antik kentin doğumunun ve ölümünün dinamiklerini anlamaktır. Notion gibi bir kent nasıl ve neden kuruldu (ya da yeniden kuruldu) ve neden ve nasıl başarısız oldu? Yunan ve Roma kent tarihi kuruluş hikayeleri ile doludur. Başarısızlıkla sonuçlanan çabalar çok az ilgi görmesine rağmen, bunlar önemli tarihsel sonuçlara ve güncel öneme sahiptir. Bu sebeplerle, Notion, kurucularının başarısız olmuş büyük hedeflerine tanıklık etmiş kısa ömürlü bir antik kentin biyografisini incelemek için eşsiz bir fırsat sunar.

Video cast of lecture by Christopher Ratté, 2019-2020 Elizabeth A. Whitehead Distinguished Scholar at the American School of Classical Studies in Athens:

Notion Archaeological Research Project: The Biography of an Ancient Greek City in Ionia.